Nauka przez doświadczenie: dlaczego jest ważniejsza niż kiedykolwiek wcześniej

Tradycyjne metody nauki od lat cieszą się zaufaniem ludzi nie tylko ze względu na swoją skuteczność, ale też wygodę. Jednak mimo wielu zalet nie jest to rozwiązanie uniwersalne. Nauczyciele i szkoleniowcy zgodnie twierdzą, że najlepsze rezultaty osiąga się przez łączenie różnych metod. Wybór odpowiednich metod nauczania może też zadecydować o tym, ile informacji zostanie zapamiętanych i wpłynąć na zaangażowanie uczniów w naukę. Stawiając uczniów jedynie w roli biernych obserwatorów nie przygotujemy ich do wyzwań, które czekają na nich w prawdziwym świecie. Na ratunek przychodzi nauka przez doświadczenie, umożliwiając praktyczne zastosowanie wiedzy teoretycznej.

iSpring Suite

Immersyjna nauka przez doświadczenie z iSpring Suite!

Darmowy okres próbny Dowiedz się więcej→

Czym jest nauka przez doświadczenie?

Naukę przez doświadczenie należy traktować jako proces, podczas którego uczeń odkrywa prawidłowe zachowania, rozwija umiejętności i nabywa wiedzę. Podczas tego rodzaju nauki uczniowie stanowią część wydarzenia edukacyjnego i uczą się poprzez działanie lub wykorzystują poznaną teorię w praktyce. Uczniowie na początku obserwują nauczyciela lub mentora, którzy modelują prawidłowe zachowania i rozwiązania.

Tradycyjna nauka w większości opiera się na słuchaniu, czasami zadawaniu pytań i zapamiętywaniu przekazywanych informacji. Jest to przydatne, lecz mało angażujące doświadczenie, które potrafi być nużące. Tymczasem nauka przez doświadczenie to nauka praktyczna, pozwalająca przetestować nabyte umiejętności w świecie rzeczywistym. Tu również występuje kontrola ze strony mentora, jednak jest ona ograniczona, a mentor skupia się głównie na feedbacku pod koniec zadania.

Nauka praktyczna może przybierać postać realizacji prawdziwych zadań, na przykład w miejscu pracy. Może również zostać zaaranżowana, aby uczniowie mogli ćwiczyć umiejętności bez obawy przed popełnieniem błędów.

Nauka stojąca za uczeniem się przez doświadczenie

Nauka przez doświadczenie nie jest rzecz jasna niczym nowym, chociaż musiało minąć wiele lat, aby doczekała się swojej nazwy. Wraz z rozwojem edukacji nie tylko została nazwana, ale też znalezione zostało naukowe wytłumaczenie, dlaczego nauka praktyczna jest skuteczna. Za ojca teorii nauki przez doświadczenie uznaje się profesora Davida Kolba, który w 1984 roku stworzył model uczenia się przez doświadczenie zwany cyklem Kolba. Dzieli się on na cztery etapy: doświadczenia, refleksji, teorii i praktyki.

Doświadczenie to sytuacja, w której uczeń bierze udział. Symulacja wydarzenia lub prawdziwe wydarzenie, takie jak obsługa zdenerwowanego klienta czy przyjęcie reklamacji zepsutego sprzętu. Na etapie refleksji uczeń przetwarza przeżyte doświadczenie, stara się również spojrzeć na nie obiektywnie. Teoria (zwana czasami konceptualizacją), to etap wyciągania wniosków, próba generalizacji zachowań i reakcji, które powinny wystąpić w danej sytuacji. Etap praktyki (lub eksperymentowania) służy do zastosowania ustalonych schematów w prawdziwym życiu w celu sprawdzenia, czy rzeczywiście działają.

Badania nad aktywną nauką wykazały, że zwiększa zaangażowanie mózgu w większym stopniu niż tradycyjna nauka. Uczniowie przejmują podczas niej odpowiedzialność za swoją edukację i muszą formułować własne wnioski. Aktywność neuronów w mózgu jest zauważalnie większa niż w przypadku tradycyjnych metod nauki. Co więcej, aktywny udział w nauce stymuluje mózg do tworzenia nowych ścieżek neuronowych. Duża aktywność mózgu umożliwia lepsze zapamiętywanie i utrwalanie informacji, a także spowalnia proces starzenia się. Oznacza to, że nauka przez doświadczenie przydaje się nie tylko do przyswajania nowych umiejętności, ale też pozytywnie wpływa na zdrowie.

Kluczowe korzyści z nauki przez doświadczenie

Wspomniana wcześniej zwiększona umiejętność zapamiętywania nowych informacji jest prawdopodobnie największą zaletą uczenia się przez doświadczenie. Pozwala na zwiększenie tempa nauki, nie zmniejszając przy tym jakości. Kolejną nie mniej ważną korzyścią jest nabywanie praktycznych umiejętności, które przydają się w prawdziwym świecie. Ze względu na nieprzewidywalność prawdziwych sytuacji, uczniowie poznają czasami dodatkowe umiejętności, które wychodzą poza ramy szkolenia. Można więc uznać, że nauka przez doświadczenie jest wielopłaszczyznowa.

Nauka praktyczna zwiększa również motywację oraz zaangażowanie uczniów. Z jednej strony nie mogą uciec od interakcji, a z drugiej nauka jest bardziej ekscytująca i ciekawa niż słuchanie wykładu. Duża motywacja i pozytywne podejście do nauki przekładają się na lepsze wyniki.

Wreszcie, nauka przez doświadczenie wymusza szybkie podejmowanie decyzji. Uczniowie, będąc w środku zdarzenia, muszą nauczyć się decydować pod presją czasu, jaką odpowiedź lub rozwiązanie zaoferować, aby osiągnąć jak najkorzystniejsze dla nich rezultaty. To z kolei wiąże się z nauką adaptacji – uczniowie nie są w stanie przewidzieć, co powie lub zasugeruje ich rozmówca. Na bieżąco dostosowują się do sytuacji, zmieniając podejście w zależności od odpowiedzi rozmówcy. Dzięki temu rośnie też ich pewność siebie w sytuacjach stresowych.

Nauka przez doświadczenie: przykłady z życia

Praktyczna nauka towarzyszy nam przez całe życie, choć często nie zwracamy na nią uwagi. Zdarzenia, o których szybko zapominamy, często pozostawiają za sobą nową wiedzę. Wybierając się na wakacje do nowego miejsca nie tylko mamy okazję odpocząć, ale też poznajemy historię, kulturę i zwyczaje. Uczymy się nowych rzeczy nawet, jeśli tego nie chcemy. Innym nieoczywistym przykładem prosto z życia jest wolontariat; zarówno na rzecz ludzi, jak i zwierząt. Praca wolontariacka pomaga nie tylko rozwijać empatię i poszerzać horyzonty, ale uczy radzenia sobie w trudnych, często emocjonujących sytuacjach.

Nauka przez doświadczenie pojawia się również w szkole. Dzieci pracujące wspólnie przy projektach nie tylko przyswajają nowe informacje, ale też podświadomie nabywają umiejętność współpracy i negocjowania. Uczą się sprawiedliwie dzielić obowiązkami oraz rozwiązywać konflikty. Odgrywanie ról, które przez dzieci jest postrzegane jako dobra zabawa, wymaga od nich pełnego zaangażowania, aby przekonać rozmówcę do swoich racji.

Nauki praktycznej nie można uniknąć również w życiu zawodowym – a właściwie można powiedzieć, że to głównie tutaj mamy z nią do czynienia. Na etapie onboardingu pracownicy często biorą udział w symulacjach zadań, aby poznać obowiązki zanim jeszcze oficjalnie rozpoczną pracę. Praca w terenie i różnego rodzaju staże to również forma nauki przez doświadczenie. Pracownicy obserwują bardziej doświadczonych kolegów, a następnie samodzielnie wykonują swoje obowiązki. Na koniec ich praca podlega ocenie, dzięki której mogą wprowadzić odpowiednie zmiany.

Jak włączyć naukę praktyczną do e-learningu?

E-learning, który odbywa się zdalnie i często jest asynchroniczny, wydaje się nie stanowić odpowiedniego środowiska dla nauki praktycznej. Na szczęście rozwój nowoczesnych technologii sprawił, że nauka przez doświadczenie jest dostępna bez wychodzenia z domu. Aby osiągnąć rezultaty podobne do tych, które zapewnia nauka stacjonarna, należy wzbogacić e-learning o interaktywne symulacje. Oparte na sytuacjach z życia codziennego, symulacje pozwalają ćwiczyć umiejętności nawet podczas samodzielnej nauki. Ponadto czynią naukę immersyjną, a także wymuszają na uczniach znajdowanie odpowiednich rozwiązań, aby mogli kontynuować szkolenie.

Kolejnym przydatnym narzędziem są studia przypadków, które pomagają lepiej zrozumieć omawiane zjawiska. Zadaniem uczniów jest analiza studiów przypadków w celu wyciągnięcia wniosków. Dzięki temu dowiadują się, jak postąpić w podobnej sytuacji i czego unikać. Rozwijają umiejętności analityczne i uczą się, jak stosować teorię w praktyce.

Niektóre narzędzia, jak iSpring Suite, pozwalają stworzyć i dostosować postacie, które pojawiają się w e-learningu. Postacie te przewijają się przez cały kurs, a uczniowie mogą wchodzić z nimi w interakcje. Zamiast prostego scenariusza rozmowy warto wprowadzić rozgałęzienia; odpowiedzi cyfrowej postaci oraz wynik interakcji będzie zależeć od tego, co powie uczeń. Rozwiązanie to pozwala odtworzyć sytuacje z życia codziennego w bezpiecznym środowisku cyfrowym.

Włączenie nauki przez doświadczenie do e-learningu wymaga odrobiny wyobraźni oraz rozwiązań, które ułatwią ich przygotowanie. Wśród dostępnych na rynku narzędzi szczególną uwagę zwracają dwa z nich, Articulate oraz iSpring Suite. Dzięki szerokiemu wachlarzowi funkcji przyspieszają tworzenie szkoleń, a korzystanie z nich nie wymaga od użytkownika zaawansowanych umiejętności technicznych. iSpring Suite wyróżnia się rozbudowanymi funkcjami interaktywnymi i możliwościami grywalizacji treści w celu zwiększenia zaangażowania uczniów, o czym można się przekonać podczas bezpłatnego okresu próbnego.

Interesującym rozwiązaniem są też wirtualne laboratoria, które umożliwiają uczniom przeprowadzanie doświadczeń w wirtualnej rzeczywistości. Uczniowie zyskują w ten sposób dostęp także do ćwiczeń, których nie można przeprowadzić w tradycyjnej klasie. Wirtualne laboratoria są więc szczególnie przydatne do ćwiczenia umiejętności twardych, jednak wymagają zakupu dodatkowego sprzętu.

Jak zaprojektować programy nauczania oparte na doświadczeniu

Wybór tematu i kierunku nauki leży u podstaw każdego programu nauczania. Jak jednak wprowadzić do niego elementy nauki praktycznej? Przede wszystkim trzeba zacząć od wybrania rzeczywistych problemów, czyli takich, z którymi uczniowie spotkają się w prawdziwym życiu. Problemy muszą być ściśle powiązane z celem nauki i mają doprowadzić do rozwoju umiejętności, z których uczniowie będą w przyszłości korzystać. Dobrze, by problemy były na interesujące – zwiększy to zainteresowanie uczniów nauką i sprawi, że będą bardziej aktywni.

W programie nauczania musi też znaleźć się miejsce na refleksję i informacje zwrotne. Uczniowie powinni być zachęcani do analizowania swoich wyborów i samodzielnego wyciągania wniosków. Każde praktycznie ćwiczenie należy zakończyć odpowiednim feedbackiem, aby uczniowie nie utrwalili błędnych nawyków.

Kolejnym niezbędnym elementem w nauce jest łączenie teorii z działaniem. Zanim uczniowie zostaną rzuceni na głęboką wodę, powinni zostać wyposażeni w wiedzę niezbędną do ukończenia zadania. W programie warto również znaleźć miejsce na powtórki; zwłaszcza w przypadku bardziej skomplikowanych zagadnień.

Aby program z elementami nauki przez doświadczenie był kompletny, należy wybrać odpowiednie metody oceny uczniów. Monitorowanie postępów powinno odbywać się za pomocą metod opartych na wynikach, a nie samym procesie, który do nich doprowadził. Ten sam rezultat można uzyskać za pomocą różnorodnych technik, których wybór może być uwarunkowany osobistymi preferencjami i możliwościami uczniów. W związku z tym ocena skupiona na rezultacie jest bardziej sprawiedliwa i bierze pod uwagę indywidualne predyspozycje ocenianych osób.